Regionale Energiestrategie (RES)

In het landelijk Klimaatakkoord is onder andere afgesproken dat Nederland meer zonne- en windenergie op land gaat opwekken om de CO2-uitstoot te verminderen. Zo willen we voorkomen dat de aarde met meer dan twee graden Celsius opwarmt.

Gemeenten, waterschappen, provincies en netbeheerders zoeken samen met heel veel andere betrokken partijen, inwoners en bedrijven naar geschikte plekken daarvoor. Dat doen al deze partijen door in 30 energieregio’s samen te werken aan een Regionale Energiestrategie, de RES.

Regionale Energiestrategie Alblasserwaard

Gemeente Molenlanden werkt samen met gemeente Gorinchem  aan de Regionale Energiestrategie (RES) Alblasserwaard. In de RES 1.0 (juli 2021) staat beschreven hoe we de energietransitie gaan realiseren. 
Doelstellingen zijn:

• In 2030 wordt 20% energie bespaard.
• In 2030 komt 35% van het energiegebruik via natuurlijke bronnen zoals zon, wind, water en bodem (1150TJ).
• In 2050 is de regio energieneutraal.

Voor de opwekking van duurzame elektriciteit draagt windenergie 49% bij aan het totale bod. Dit is 564 TJ. Het RES-bod voor grootschalig zon-op-dak is 51% van het totae bod, ofwel 588 TJ. Ook zijn warmte en innovatie benoemd als belangrijke pijlers voor het realiseren van de RES doelstellingen. 

Belangrijk uitgangspunt is dat zorgvuldig wordt omgegaan met de waarden en het landschappelijke karakter van de Alblasserwaard, zoals de natuur en cultuurhistorie.

Lees hier de volledige versie van de RES 1.0.

Voor de opwekking van duurzame elektriciteit draagt windenergie 49% bij aan het totale bod. Dit is 564 TJ. Op dit moment is 18% van ons RES-bod voor windenenergie gerealiseerd door de stroomopwekking van het bestaande windpark Giessenwind en zit 13% in de pijplijn door middel van windpark Groote Haar in Gorinchem. Voor de realisatie van de  resterende ambitie voor wind (69% van ons bod, 389 TJ) zijn 6 tot 10 grote windturbines nodig.

Voortgang opwekking elektriciteit met windenergie 

Tot eind 2022 zijn de zoekgebieden A15 Oost en Avelingen verkend. A15 Oost is komen te vervallen omdat het te dicht bij een woonwijk staat. Eind 2022 is besloten om ook voor Avelingen een pas op de plaats te maken. 

De RES-partners hebben afgesproken om tot eind 2023 te zoeken naar reëel haalbare alternatieve locaties om het windbod uit RES 1.0 te kunnen realiseren. Locatie Avelingen is als terugvaloptie benoemd voor als de gezamenlijke verkenning geen nieuwe windlocaties oplevert. 

Plan van aanpak
De colleges van Molenlanden en Gorinchem hebben op 12 september 2023 het plan van aanpak voor de windverkenning vastgesteld. In dit plan staat beschreven welke stappen worden gezet om te komen tot definitieve locaties, hoe het politieke besluitvormingsproces eruitziet en hoe hierover zal worden gecommuniceerd.

Zes mogelijke locaties windturbines
Om een keuze te maken uit een aantal geschikte locaties, is een scan uitgevoerd op het grondgebied van de gemeenten Molenlanden en Gorinchem. Dit heeft geleid tot lijst van locaties die geen wettelijke of technische belemmeringen kennen. Door deze locaties langs de provinciale en gemeentelijke uitgangspunten te leggen (trechteren), is er gekomen tot zes mogelijke locaties voor windturbines. Op 8 november is het raadsvoorstel met de mogelijke windlocaties en een participatievoorstel aan de gemeenteraden van Molenlanden en Gorinchem aangeboden, bekijk hier de stukken. De zes voorgestelde locaties vindt u weergegeven in één van de bijlagen. Ook is de voorgestelde participatie-aanpak een van de bijlagen. Behandeling van het raadsvoorstel vindt plaats in een (openbare) gezamenlijke commissievergadering van 23 november tussen 18.00 en 20.00 uur en vervolgens vindt besluitvorming plaats in een (openbare) gezamenlijke raadsvergadering van 28 november tussen 18.00 en 20.00 uur. Beide raadsvergaderingen zijn online te volgen.

Na besluitvorming zal per voorgestelde locatie een participatietraject volgen. Het resultaat van dit participatieproces biedt de gemeenteraden handvatten om tot een definitieve keuze te komen. In het persbericht vindt u meer informatie.

Rol van inwoners  
De stem van inwoners speelt een rol bij de besluitvorming over de vaststelling van de zoeklocaties. De resultaten van de online enquête - die van  17 augustus tot 10 september breed uitgezet is onder de inwoners van Gorinchem en Molenlanden – worden onderdeel van het raadsvoorstel dat begin november wordt aangeboden aan de raad. In de enquête is inwoners gevraagd welke uitgangspunten zij van belang vinden bij de selectie van locaties. Ook is inwoners gevraagd op welke wijze zij bij het vervolg van het participatieproces betrokken willen worden. 1.800 inwoners hebben  de online vragenlijst ingevuld.  Daarnaast zal in het eerste kwartaal van 2024 per shortlist locatie een participatietraject volgen met belanghebbenden. De resultaten van het participatieproces zal de raad meenemen bij de besluitvorming.

Zie voor meer informatie over de aanpak van de windverkenning de raadsinformatiebrief.

Bij de verkenning naar nieuwe windzoeklocaties op het grondgebied van RES Alblasserwaard worden vanuit de gemeenteraden van Gorinchem en Molenlanden diverse  uitgangspunten gehanteerd.

Voor het zoeken naar locaties hebben de gemeenteraden op 25 mei 2023 uitgangspunten vastgesteld.

Inwoners hebben tussen 17 augustus en 10 september hun mening kunnen geven over de uitgangspunten die in mei 2023 door de gemeenteraden van Gorinchem en Molenlanden zijn vastgesteld. De weging van de uitgangspunten helpt om een eerste selectie te maken van locaties die een alternatief zijn voor Avelingen en zijn een belangrijk onderdeel van het verkenningsproces.

De uitkomsten van de enquête zijn input voor een advies aan bestuurders en zullen medio oktober gepubliceerd worden op de website. 

De stem van inwoners speelt een rol bij de besluitvorming over de vaststelling van de zoeklocaties naar windmolens. Van 17 augustus tot 10 september 2023 konden inwoners van Gorinchem en Molenlanden een online enquête invullen. In de enquête is inwoners gevraagd welke uitgangspunten zij van belang vinden bij de selectie van locaties. Ook is inwoners gevraagd op welke wijze zij bij het vervolg van het participatieproces betrokken willen worden. 1.800 inwoners hebben de online vragenlijst ingevuld.

De resultaten van de enquête vindt u hier. 

De resultaten van de online enquête worden onderdeel van het raadsvoorstel dat begin november 2023 wordt aangeboden aan de raden. Daarnaast wordt in het eerste kwartaal van 2024 een participatietraject gevolgd met belanghebbenden. Hebt u interesse om hieraan deel te nemen en zo invloed uit te oefenen op de ontwikkeling van windenergie in de Alblasserwaard? Stuurt u dan een mail met daarin uw naam en adres naar duurzaam@gorinchem.nl (ook voor inwoners van Molenlanden), met als onderwerp “Klankbordgroep wind”.

Naast de enquête werden in september gesprekken gevoerd met grondeigenaren en (andere) potentiële initiatiefnemers voor nieuwe windprojecten in RES-regio Alblasserwaard. Tijdens deze eerste verkennende gesprekken konden grondeigenaren en initiatiefnemers aangeven hoe zij aankijken tegen het creëren van maatschappelijk en financieel rendement voor de regio via windprojecten. De inzichten uit de gesprekken worden meegenomen in het vervolgproces.

Een van de regionale uitgangspunten is dat 50% van de windmolens lokaal eigendom is. Dit is een landelijke norm en staat niet ter discussie. Daarom hebben we grondeigenaren die (mogelijk) geïnteresseerd zijn in financieel participeren in windenergie, uitgenodigd met ons in gesprek te gaan. Deze gesprekken hebben op 5 en 12 september 2023 plaatsgevonden. In de gesprekken wilden we onderzoeken of financiële participatie een optie is, wat de mogelijkheden zijn en onder welke (rand)voorwaarden het een kans van slagen heeft.

Aangenomen motie in Molenlanden
Tijdens de raadsbehandeling van het vaststellen van de uitgangspunten, heeft de gemeenteraad van Molenlanden een motie aangenomen. Hierin roept een kleine meerderheid van de raad het college van Molenlanden op om:

• bij het aanwijzen van nieuwe windlocaties altijd de afweging te maken dat een nieuwe locatie op grond van de vastgestelde uitgangspunten meer geschikt is dan locatie Avelingen en
• pas nieuwe locaties op het grondgebied van Molenlanden aan de gemeenteraad te presenteren als alle potentiële windlocaties op het grondgebied van Gorinchem benut of ongeschikt blijken te zijn.

Het RES-bod voor grootschalig zon-op-dak is 588 TJ. Daarvan is per december 2022 153 TJ gerealiseerd. Vanuit reeds toegekende SDE++-subsidies weten we dat er de komende twee jaar nog 89 TJ aan aanvullende productie bijkomt (de ‘pijplijn’). Onze resterende ambitie tot aan 2030 is daarmee 346 TJ.

In RES 1.0 is vastgesteld dat we de doelstellingen voor zonne-energie voornamelijk willen realiseren met zon op grote daken. Slechts een klein deel kan worden gerealiseerd met zon op veld. Er moeten minimaal 41 panelen op een dak passen om mee te tellen voor de RES-doelen.

In de RES Alblasserwaard zijn daarom boerenschuren en bedrijfsdaken geïdentificeerd als primaire doelgroepen voor grootschalig zon op dak. Daarnaast richt het project zich op maatschappelijk vastgoed, woningcorporaties en particuliere eigenaren. Particuliere eigenaren vallen niet standaard onder het RES-bod, maar in de Alblasserwaard wordt hier wel invulling aan gegeven met acties op gemeenteniveau.

De afgelopen vier jaar kende zon op dak een gemiddelde jaarlijkse groei van 42%. Als dit groeitempo doorzet dan is ons doel voor zon-op-dak (588 TJ) voor 2030 (ruim) binnen bereik. De verwachting is dat het groeitempo zal afvlakken, omdat de ‘makkelijkste’ daken het eerst zijn vol gelegd. Er zijn ook daken waaraan constructieve aanpassingen nodig zijn om zonnepanelen te kunnen dragen. 

Op de webpagina Zonnepanelen voor zakelijke gebruikers vindt u informatie over subsidies, het informeren van Stedin en andere informatie die nodig is voor het plaatsen van zonnepanelen op grote daken.

Op de webpagina Ik wil zonnepanelen vinden particulieren met kleine daken meer informatie over de aanschaf van zonnepanelen.  

De gemeenten Molenlanden en Gorinchem gaan aan de slag met isolatie van de slechtst geïsoleerde woningen conform het Nationaal Isolatie Programma (NIP). Daarnaast is er financiële ondersteuning voor individuele energiebesparende maatregelen.

Gorinchem
De gemeente Gorinchem is in de Gildenwijk gestart met de aanleg van een warmtenet. Het hoofdleidingnet in de wijk is inmiddels gereed. De eerste eengezinswoningen zijn inmiddels aangesloten. Verdere uitrol van dit warmtenet is gepland voor de komende jaren. 

Molenlanden
In Molenlanden is in 2022 gestart met een dorpsgerichte aanpak, waarbij bewoners - met hulp van externe procesbegeleiders - worden gestimuleerd om zelf een plan te ontwikkelen voor de warmtetransitie in hun eigen leefomgeving.

Tot en met 2021 leek het RES-doel om in 2030 20% energie te besparen behoorlijk ambitieus. Het energieverbruik in de gebouwde omgeving daalde weliswaar licht, maar in de categorie “energie, industrie, afval en water” was de laatste jaren juist sprake van een lichte toename van het energieverbruik. Het beeld voor 2022 is heel anders. Door de energiecrisis ontstond een prijsprikkel waardoor het energieverbruik zeer sterk is teruggeschroefd. We hebben nog geen regionale cijfers voor 2022, waardoor we niet weten tot hoeveel energiebesparing dit heeft geleid. Voor het behalen van het RES-doel is het belangrijk om het lagere aardgasverbruik te bestendigen. 

De RES-partners hebben ervoor gekozen om innovatie als aanvullende pijler op te nemen in RES 1.0. Zo willen we nieuwe technieken en vernieuwende initiatieven die bijdragen aan de duurzaamheidsopgave omarmen en stimuleren. De energietransitie is een economische kans voor de regio. Interessante initiatieven zijn: onderzoek naar een waterstoftankstation, onderzoek naar energieopslag, de samenwerking met I-lab en de pilot Smart Farmer Grid. Op RES-niveau is er voorjaar 2023 een projectleider innovatie aangesteld om het portfoliomanagement van deze innovaties te professionaliseren en een meer planmatige innovatie-aanpak op regioniveau uit te werken. 

Kijk dan op onderstaande websites of download de documenten om meer te weten over het Klimaatakkoord, het nationale Programma Regionale Energiestrategie en de RES Alblasserwaard.

RES Alblasserwaard

In onderstaand document staat beschreven hoe we de doelstelling voor 2030 gaan realiseren.

Hier leest u waar we staan op 1 juli 2023. Wat hebben er bereikt op het gebied van de vijf pijlers waarop de RES regio zich inzet.

Op deze infographic ziet u in een oogopslag de stand van zaken op 1 juli 2023.

In onderstaande infographic ziet u in een oogopslag de doelstellingen van het klimaatakkoord en de wijze waarop dat gerealiseerd wordt.