Regionale Energiestrategie (RES)

Een energieneutrale regio in 2050, hoe gaan we dat met elkaar bereiken? Om de CO2-uitstoot te beperken zullen we anders met onze beschikbare energie om moeten gaan. We zullen veel energie moeten besparen en overschakelen van fossiele naar duurzame bronnen zoals windenergie en zonne-energie. Dat is in het kort de ‘energietransitie’.

Anders omgaan met onze energie: De energietransitie

De energietransitie houdt in dat we overstappen van fossiele brandstoffen naar duurzame energiebronnen zoals wind- en zonne-energie. Daarnaast willen we gezamenlijk energie besparen, want energie die we niet gebruiken, hoeft ook niet te worden opgewekt.

Hoe bereiken we dit samen?

In het Klimaatakkoord is afgesproken dat Nederland meer duurzame energie gaat opwekken om de CO2-uitstoot te verlagen en zo de opwarming van de aarde onder de twee graden Celsius te houden. Gemeenten, waterschappen, provincies en netbeheerders werken samen met betrokken partijen, inwoners en bedrijven aan de Regionale Energiestrategie (RES) in 30 energieregio’s.

Regionale Energiestrategie Alblasserwaard

De gemeenten Gorinchem en Molenlanden, de Provincie Zuid-Holland en het Waterschap Rivierenland werken samen aan de RES Alblasserwaard. In de RES 1.0 (juli 2021) staat beschreven hoe we de energietransitie in de Alblasserwaard willen vormgeven en welke doelen we gezamenlijk willen bereiken.

Een nieuw lokaal energiesysteem

De energietransitie draait niet alleen om klimaatdoelen, maar ook om het opbouwen van een duurzame, lokale energievoorziening. Om minder afhankelijk te zijn van andere landen hebben we hebben schone energie nodig die lokaal wordt opgewekt. Daarom werken we aan het opwekken van duurzame energie via wind, zon en andere duurzame bronnen.

Het ontwikkelen van een nieuw energiesysteem is een grote uitdaging. Grootschalig opgewekte energie moet worden getransporteerd naar onze woningen en bedrijven. Daarnaast wekken veel particulieren en ondernemers zelf ook energie op. Wanneer ze op een bepaald moment meer energie opwekken dan ze op dat moment zelf gebruiken, gaat de overtollige energie niet verloren. In plaats daarvan wordt deze energie teruggestuurd naar het elektriciteitsnet, zodat andere huizen of bedrijven die energie kunnen gebruiken. Dit proces heet teruglevering aan het net, en het helpt om duurzaam opgewekte energie efficiënter te benutten.

Het transporteren en terugleveren van alle duurzame energie vraagt om ingrijpende aanpassingen, zoals extra transformatorhuisjes, uitbreiding van verdeelstations en de plaatsing van hoogspanningsmasten.
Netcongestie blijft, vooral in de industriegebieden, een groeiend probleem. De benodigde uitbreiding van het elektriciteitsnetwerk is pas rond 2031 gereed, maar tijdelijke oplossingen worden in 2027 verwacht.

In onderstaande video krijgt u meer uitleg over de energietransitie en het energiesysteem.

Wat willen we bereiken?

Voor 2030 willen we 1150 TJ (0,32 TWh) duurzame energie opwekken via wind en zon. Windenergie gaat 49% van dit doel leveren (564 TJ), terwijl grootschalige zon-op-dak de overige 51% bijdraagt (588 TJ). Energiebesparing en warmteoplossingen spelen ook een belangrijke rol in het behalen van de RES-doelen.

Duurzame energie opwekken door wind

Met windenergie willen we in 2030 49% van de benodigde duurzame elektriciteit leveren, goed voor 564 TJ. Een deel hiervan wordt al opgewekt door Windpark Giessenwind, en een ander deel zal komen van het toekomstige Windpark Groote Haar. Om het resterende deel te realiseren, zijn er nieuwe locaties nodig voor windturbines. 

Tot eind 2022 werden de zoekgebieden A15 Oost en Avelingen verkend. A15 Oost viel af vanwege de nabijheid van een woonwijk. Eind 2022 is besloten om de verkenning voor Avelingen te stoppen. De RES-partners spraken af om te zoeken naar haalbare alternatieve locaties. Locatie Avelingen is daarbij als terugvaloptie benoemd voor het geval de gezamenlijke verkenning geen nieuwe windlocaties oplevert.

De provincie neemt eind 2025 een besluit, of en zo ja, waar in de Alblasserwaard nieuwe windturbines kunnen komen.  

In de tijdlijn windenergie Alblasserwaard is te zien welke stappen al zijn genomen en wat er nog gaat komen. 

Tijdlijn met een overzicht van het proces van de windverkenning (PDF - 234kB)
Tijdlijn met een overzicht van het proces van de windverkenning
Tijdlijn met overzicht van het proces van de windeverkenning

Op 25 mei 2023 hebben de raden uitgangspunten vastgesteld voor het zoeken naar locaties voor windenergie. Deze  uitgangspunten zijn via een enquête aan de omgeving voorgelegd. Een uitgebreide technische verkenning resulteerde uiteindelijk in een shortlist met mogelijke zoeklocaties.

In november 2023 en januari 2024 stelden de raden een lijst van zes mogelijke zoeklocaties en een participatieplan vast. Locatie J ligt in het zuidwesten van Molenlanden, locaties K, L2 en M bevinden zich meer centraal in Molenlanden, locatie O ligt in het oosten van Molenlanden, en locatie S ligt voornamelijk in Noord-Gorinchem en deels in Molenlanden. De locaties zijn op een kaart aangegeven.

De inbreng van inwoners, ondernemers en grondeigenaren speelt een belangrijke rol in de besluitvorming over zoeklocaties voor windenergie. 

Online enquête over uitgangspunten windenergie
In augustus en september 2023 kregen inwoners de kans hun mening te geven over de uitgangspunten voor de windverkenning in de Alblasserwaard. Deze uitgangspunten zijn in mei 2023 door de gemeenteraden van Gorinchem en Molenlanden vastgesteld. In de enquête werd gevraagd welke uitgangspunten inwoners belangrijk vinden bij de selectie van locaties. 1.800 inwoners vulden de online vragenlijst in. De resultaten hiervan zijn vastgelegd in het onderzoeksrapport Windverkenning Alblasserwaard.

Online enquête over zoeklocaties windenergie
In april 2024 werd opnieuw een online raadpleging gehouden, dit keer over de mogelijke locaties voor windenergie in de Alblasserwaard. In totaal hebben 2.502 inwoners uit Molenlanden, Gorinchem en omliggende gemeenten deelgenomen. De uitkomsten tonen uiteenlopende meningen: veel deelnemers staan kritisch of negatief tegenover de opwekking van windenergie in de regio, terwijl een andere groep juist positief is. Het voorkomen van overlast is voor de meeste omwonenden het belangrijkste aandachtspunt. Daarnaast zijn er zorgen over de aantasting van het open polderlandschap en de impact op natuur en erfgoed.
De enquête leverde ook waardevolle informatie op over de kwaliteiten die inwoners zien in de verschillende zoeklocaties en de aandachtspunten bij de mogelijke plaatsing van windturbines. De resultaten van deze enquête zijn vastgelegd in het Eindrapport Raadpleging Windverkenning Alblasserwaard.

Adviezen werkgroepen en klankbordgroep
Werkgroepen, bestaande uit inwoners en ondernemers rondom mogelijke zoeklocaties, speelden een belangrijke rol in de windverkenning. Voor elke zoeklocatie werd een werkgroep van 20 deelnemers samengesteld. Zij konden meedenken en stelden adviezen op voor de zoeklocaties, waarbij ze gebruikmaakten van de input uit de online raadpleging. Ook verschillende maatschappelijke organisaties uit de regio stelden een advies op. Op 5 juni 2024 werden de adviezen aan de gemeenteraden van Molenlanden en Gorinchem gepresenteerd en opgenomen als bijlagen bij het raadsvoorstel.

Spreekuren en vragenlijst voor grondeigenaren
In september 2023 zijn gesprekken gevoerd met grondeigenaren en andere potentiële initiatiefnemers voor windprojecten in de RES-regio Alblasserwaard. Grondeigenaren hebben aangegeven hoe zij denken over de maatschappelijke en financiële opbrengsten van windprojecten voor de regio. Tijdens een bijeenkomst in begin 2024 werden zij geïnformeerd over de uitgangspunten die de gemeenteraden hebben geformuleerd voor mogelijke ontwikkelplannen.

Grondeigenaren werden ook via een online vragenlijst gevraagd hun mening te delen. Van de 130 aangeschreven grondeigenaren vulden 34 de vragenlijst in. Hoewel ook onder grondeigenaren verschillende perspectieven bestaan, is de meerderheid positief over windenergie in de regio. Wat zij gezamenlijk belangrijk vinden, is een eerlijke verdeling van de opbrengsten. Verder benadrukken zij het belang van voldoende aandacht voor omwonenden en het minimaliseren van overlast. Ze geven ook aan dat de ontwikkeling van windenergie geen tweespalt in de samenleving mag veroorzaken.

Meer informatie hierover is te vinden in het Rapport opvattingen grondeigenaren.
 

De gemeenteraden van Molenlanden en Gorinchem hebben op 9 juli 2024 besloten om locatie S (Gorinchem-Noord, deels in Molenlanden) voor te dragen aan de provincie Zuid-Holland als zoeklocatie voor windenergie in de Alblasserwaard. Dit besluit werd genomen tijdens de gecombineerde raadsvergadering op 9 juli 2024. Daarnaast wil de raad van Molenlanden andere mogelijkheden onderzoeken voor grote windturbines, met nadruk op het stimuleren en faciliteren van initiatieven binnen bestaande beleidskaders. 

Met het beleidskader voor kleinschalige windturbines in de gemeente Molenlanden wordt ruimte geboden aan elektriciteitsopwekking door wind voor eigen gebruik.

Zoals eerder afgesproken onderzoekt de provincie de zes zoeklocaties en locatie Avelingen in het Omgevingseffectrapport (OER). Dit onderzoek wordt eind 2024 afgerond. Op basis van het OER en andere verdiepende onderzoeken, waaronder een Heritage Impact Assessment (HIA) en een onderzoek naar scheepsradarveiligheid op de Boven-Merwede, stelt de provincie begin 2025 een ontwerp-wijziging van de omgevingsverordening op, inclusief nieuwe windlocaties in de Alblasserwaard.

Wie op de hoogte wil blijven over het proces en de uitkomsten van de verkenning kan zich aanmelden voor de nieuwsbrief windverkenning. Eerdere nieuwsbrieven zijn die van 29 februari, 21 maart, 5 april, 26 april, 22 mei, 13 juni, 10 juli en 2 oktober 2024.

Inwoners en ondernemers uit Molenlanden en Gorinchem die vragen hebben of betrokken willen worden, kunnen een e-mail sturen naar info@resalblasserwaard.nl.
 

Duurzame energie opwekken door zon

Zonne-energie draagt voor 51% bij aan de RES-doelstellingen, wat neerkomt op 588 TJ in 2030. Een deel hiervan is al gerealiseerd, maar er blijft een ambitie over van 346 TJ. De nadruk ligt op zon-op-dak bij boerenschuren, bedrijfsdaken, maatschappelijk vastgoed en woningcorporaties. Een klein deel kan worden opgewekt via kleine zonneparken op veld. Daken met minimaal 41 zonnepanelen tellen mee voor de RES-doelen. Particuliere daken worden gestimuleerd op gemeentelijk niveau.

Informatie over subsidies en het plaatsen van zonnepanelen op grote daken vindt u op de pagina Zonnepanelen voor zakelijke gebruikers.

Particulieren met kleine daken kunnen meer informatie vinden op de pagina Ik wil zonnepanelen.

Warmte

De meeste woningen en gebouwen worden nog verwarmd door aardgas en de meeste mensen koken nog op gas. Dat gaat de komende 30 jaar veranderen. Niet in één keer, maar stap voor stap en gebiedsgericht.

De gemeenten Gorinchem en Molenlanden onderzoeken duurzame warmteoplossingen en werken aan de isolatie van slecht geïsoleerde woningen.

Gorinchem werkt op een integrale manier aan verduurzaming, waarbij het aardgasvrij maken en isoleren zoveel mogelijk samen gaan. De gemeente kiest hierbij voor een gebiedsgerichte aanpak. De huidige focus ligt op de realisatie en uitbreiding van het warmtenet in de Gildenwijk. 

De komende jaren gaat de gemeente per gebied in gesprek met inwoners, gebouweigenaren, ondernemers en andere partijen over de meest geschikte oplossing voor verwarmen, warm water en koken zonder gebruik van aardgas. 

Kijk op de pagina Transitievisie warmte voor meer informatie over de aanpak van Gorinchem.

In Molenlanden wordt een dorpsgerichte aanpak gevolgd, waarbij bewoners hun eigen plan voor de warmtetransitie ontwikkelen. Een voorbeeld van deze dorpsgerichte aanpak is te vinden in Bleskensgraaf - Bles2032.

Kijk op de pagina Transitievisie warmte voor meer informatie over de aanpak van Molenlanden. 

Energiebesparing

Energie besparen doen we samen. Met elkaar willen we het doel bereiken van 20% energiebesparing in 2030 ten opzichte van 2021. 

Energie besparen in huis

Energie besparen levert geld op en kan eenvoudig zijn. Minder lang douchen, deuren gesloten houden en apparaten uitschakelen als ze niet in gebruik zijn, kan al een merkbare besparing opleveren. 

Wilt u meer doen? Er is veel mogelijk om uw huis energiezuiniger te maken. Sommige maatregelen zijn gratis, voor andere moet u een investering doen, die vaak snel terugverdiend wordt, of waarvoor u subsidie of een voordelige lening kunt krijgen.  

Meer informatie over energiebesparende maatregelen voor particulieren vindt u op de pagina Energie besparen.

Energie besparen voor bedrijven

Ook bedrijven en organisaties kunnen ook een belangrijke bijdrage leveren. Energie besparen betekent niet alleen kosten verlagen, maar ook duurzaam ondernemen. Hoewel bedrijven een wettelijke energiebesparingsplicht hebben, streven zij er zelf ook naar om bij te dragen aan een duurzame toekomst en te investeren in energiezekerheid.

Meer informatie over de energiebesparingsplicht en energieadvies voor bedrijven vindt u op de pagina Duurzame ondernemer.

Financiële participatie

Uitgangspunt is steeds geweest dat iedereen in de omgeving kan meeprofiteren van lokale energieprojecten. Het is belangrijk dat winsten in de regio blijven en de verdeling van lusten en lasten eerlijk zijn. Dat draagt ook bij aan maatschappelijk draagvlak. 

De gemeenten ontwikkelen beleid gericht op het behalen van 50% lokaal eigendom en het stimuleren van financiële participatie

Kijk op Nationaal Programma Energiestrategie (NPERES) om meer te weten over financiële participatie.

Participatie: Samen naar een energieneutrale toekomst

Een duurzaam lokaal energiesysteem in 2050 kan alleen worden gerealiseerd door samenwerking. Sinds 2019 zijn er bijeenkomsten geweest waarbij inwoners, bedrijven, en andere belanghebbenden meedenken over energie besparen en opwekken. Deze participatie blijft nodig, omdat de keuzes invloed hebben op onze leefomgeving. 

Inwoners en ondernemers uit Gorinchem en Molenlanden die vragen hebben of betrokken willen worden, kunnen een e-mail sturen naar info@resalblasserwaard.nl. 

Meer weten?

Kijk dan op onderstaande websites of download de documenten om meer te weten over het Klimaatakkoord, het nationale Programma Regionale Energiestrategie, en de RES Alblasserwaard.

RES Alblasserwaard

Nationaal Programma Energiestrategie (NPRES)

Klimaatakkoord